Khám Phá Văn Hóa Chăm Pa Qua Hành Trình Bộ Hành Trên Cổ Đạo

Nằm ẩn mình dưới tán rừng nhiệt đới và những dãy núi trùng điệp, hệ thống cổ đạo của người Chăm Pa hiện lên như mạch máu nối liền quá khứ huy hoàng với hiện tại đầy bí ẩn. Hành trình bộ hành trên những con đường cổ này không chỉ là trải nghiệm thể chất mà còn là cuộc đối thoại sống động với nền văn minh đã định hình diện mạo văn hóa Trung Bộ suốt 15 thế kỷ.

Theo chân các nhà khảo cổ, những bước chân đầu tiên trên cổ đạo thường bắt đầu từ khu vực Thánh địa Mỹ Sơn - trái tim tâm linh của vương quốc cổ. Tại đây, những phiến đá phủ rêu in hằn dấu xe ngựa và vết mòn của đế giày qua hàng thế kỷ, kể câu chuyện về mạng lưới giao thương nối liền các trung tâm tôn giáo. Điều thú vị là nhiều đoạn đường được lát đá theo kỹ thuật "xếp khô" độc đáo, giúp mặt đường thoát nước hoàn hảo dù trải qua mưa gió miền Trung khắc nghiệt.

Dọc theo hành trình, hệ thống tháp Chăm mọc lên giữa thiên nhiên như những chứng nhân lặng lẽ. Tại khu vực gần đèo Hải Vân, du khách có thể bắt gặp phế tích của ngôi đền Pô Nagar nhỏ - nơi các thương nhân xưa thường dừng chân cầu mong sự bình an trước khi vượt biển. Những bức phù điêu mô tả thần Shiva đang múa điệu Tandava trên các bức tường đổ nát gợi lên hình ảnh sinh động về đời sống tâm linh sôi động thuở nào.

Điểm độc đáo của hành trình này nằm ở sự đan xen giữa di sản vật thể và phi vật thể. Tại làng Mỹ Nghiệp (Ninh Thuận), những nghệ nhân dệt thổ cẩm vẫn duy trì kỹ thuật nhuộm màu tự nhiên từ vỏ cây, lá rừng - nghề truyền thống có nguồn gốc từ thời kỳ Chăm Pa hưng thịnh. Du khách có thể tham gia buổi trình diễn "bắt màu" độc đáo, nơi các cụ cao niên dạy cách phân biệt 18 sắc độ đỏ khác nhau chỉ bằng kinh nghiệm dân gian.

Hành trình bộ hành còn đưa ta đến với những bí mật thiên nhiên kỳ thú. Đoạn đường qua vùng rừng Sác (Quảng Nam) nổi tiếng với hệ thực vật độc đáo, nơi cây đa cổ thụ mọc ôm trọn những khối đá ong - hiện tượng hình thành từ quá trình phong hóa đặc biệt của đá bazan. Các nhà sinh học phát hiện ít nhất 7 loài phong lan quý hiếm chỉ tồn tại trong hệ sinh thái quanh các công trình Chăm Pa cổ.

Để trải nghiệm trọn vẹn hành trình, du khách nên khởi hành vào sáng sớm khi sương mù chưa tan. Khoảng 10h sáng là thời điểm lý tưởng để quan sát những tia nắng xuyên qua khe đá tạo thành hiệu ứng quang học kỳ ảo trên các phù điêu. Người dẫn đường bản địa thường mang theo ống tre đựng nước mát lạnh từ mạch ngầm - cách giải khát truyền thống của lữ khách xưa.

Cuộc hành trình không chỉ dừng lại ở việc khám phá quá khứ. Tại các làng chài ven biển như Bình Minh (Bình Định), du khách có thể chứng kiến sự giao thoa văn hóa Chăm - Việt qua lễ hội thờ cá Ông. Nghi thức này phản ánh quá trình tiếp biến văn hóa độc đáo, khi tín ngưỡng thờ thần biển của người Chăm hòa quyện với tục thờ cá voi của cư dân Việt.

Hành trình kết thúc thường để lại trong lòng du khách những câu hỏi lớn hơn về bảo tồn di sản. Các chuyên gia từ Đại học Khoa học Huế đang phối hợp với cộng đồng địa phương phát triển mô hình du lịch cộng đồng bền vững, nơi du khách không chỉ là người quan sát mà còn tham gia trực tiếp vào quá trình gìn giữ các giá trị văn hóa vật thể.